Haarlem

Jan de Bray was een Haarlemse kunstschilder. Hij leefde in de 17e eeuw in Haarlem.

Leven

Lees meer in dit boek:

Jan de Bray leefde van 1627 tot 1697 en werd dus ongeveer 70 jaar. Dit was de tijd van de VOC, de Zeven Verenigde Nederlanden, de Gouden Eeuw. Jan de Bray leefde gelijktijdig met Vermeer, Frans Hals, Johannes Verspronck, Spinoza, de Franse zonnekoning en Ferdinand Bol. In de tijd van Jan de Bray werden er trekvaarten gegraven en grachtenpanden gebouwd.

Het was ook de tijd van de Tachtigjarige Oorlog met Spanje en later van de Hollandse Oorlog met Engeland, Frankrijk en een deel van Duitsland. Er was ook armoede en veel mensen stierven aan de pest. In 1663 en 1664 stierven allebei zijn ouders, twee broers en twee zussen aan de pest.

Jan de Bray had niet veel geluk in de liefde. Hij is drie keer getrouwd. Zijn eerste vrouw, Maria van Hees, stierf een jaar na hun huwelijk. Ook zijn tweede vrouw, Margaretha de Meijer, stierf binnen een jaar. Zijn derde vrouw, Victoria Magdalena Stalpert van der Wielen stierf na twee jaar bij de geboorte van een zoon.

Geld

Voor zijn schilderij voor het Arme-Kinderhuis kreeg hij 72 gulden. De meeste arbeiders verdienden enkele honderden guldens per jaar, dus zo'n opdracht gaf voor enkele maanden aan inkomsten.

Waarschijnlijk had Jan ook wat geld van zijn vader Salomon geerfd. Als voorman van het Sint-Lucas gilde en goed schilder had hij waarschijnlijk behoorlijk wat aanzien en geld. Echter, elke keer dat een vrouw van hem overleed werd er geruzied over de erfenis. Als Jan 62 is wordt hij failliet verklaard. Zijn drie huizen en al zijn schilderijen worden openbaar verkocht.

Portretten

Jan schilderde vooral portretten. Voorheen liet vooral de adel zich portretteren, maar in de 17e eeuw hadden sommige burgers ook geld om een portret van zichzelf te laten maken. Vaak werd er een portret gemaakt van het bestuur van een hulpverlenende instelling. Zo heeft Jan de Bray bijvoorbeeld de regentessen van het Dolhuys geschilderd. De opdrachtgevers van zulke schilderijen wilde zich vereeuwigen, en ongetwijfeld ook laten zien hoe goed ze wel niet waren.

Jan schilderde ook zogenoemde "portrait historié". Hierbij worden de personen die zich willen laten portretteren in een historische of mythologische situatie geplaatst. Zo heeft Jan zijn eigen ouders geschilderd als Antonie en Cleopatra. Zichzelf en zijn eerste vrouw heeft hij afgebeeld als Odysseus en Penelope. Dit type portret lift mee op het succes van de historiestukken, wat in de 17e eeuw populair wordt: het combineert een historische situatie met een portret.

Stijl

In Europa is in de 17e eeuw de Barok stijl in trek. Jan de Bray is echter een Hollandse classicist, net als zijn vader en veel andere Haarlemse schilders. Classisme is hoofdzakelijk gebaseerd op het werk van Raphael. Het probeert een ideaal van perfectie en schoonheid neer te zetten, geïnspireerd door de oudhoud of Grieks-Romeinse mythologie.

Deze stijl is goed te zien in de historiestukken, waarin een situatie uit de Griekse mythologie wordt neergezet. Ook in zijn portretten gebruikt de Bray scherpe contouren en bewegingsloze figuren.

De schilderijen zijn wat afstandelijk, je wordt niet echt in de afgebeelde situatie betrokken. In de historiestukken kijken de personages vaak niet eens het schilderij uit, en ook bij de portretten is het alsof je de de personages stoort terwijl ze ergens mee bezig zijn.

Meer lezen

Lees meer in dit boek: