Haarlem

ZAAL 2 DE SECRETARIS-KAMER

Schoorsteenstuk Justitiekamer Adriaen Backer (1635/36-1684)

Adriaen Backer is tegenwoordig minder algemeen bekend en gewaardeerd, hoewel hij in de 17e eeuw
een belangrijke positie innam als historieschilder en voorname opdrachten kreeg. Het schilderij is door
Backer gesigneerd en gedateerd 1671.
Voorgesteld is hoe de verpersoonlijking van de rechtvaardigheid (Justitia) de zeven hoofdzonden met
het zwaard neerslaat. Hoogmoed, toorn, luiheid, gierigheid, wellust, omnatigheid en afgunst worden
met het zwaard bestreden. De handel en de groei van de rijkdom kunnen nu tot bloei komen. Op de
verhoging aan de voeten van de consul reikt Mercurius naar de rijkdommen om ze de consul te
overhandigen. Aan zijn voeten zit de Liefde (Caritas) met kelk en een kind. Twee putti houden het
wapenschild van Haarlem op met het motto Vicit Vim Virtus (de deugd overwint de kracht). Verder
staat op deze verhoging Hercules met zijn knots als symbool van de kracht (Fortitudo). Van rechts
bestijgen drie vrouwenfiguren de verhoging, Eén van hen personifieert de landbouw, de andere (met
een olijftak) de vrede en de derde met bijeengehouden pijlenbundel is de eendracht. Naast de consul
staat een vrouwenfiguur die de wetstafelen ophoudt.

Het Gifkastje

Direct links naast de deur ziet u een kastje, ingebouwd in de wand. Hier bewaarde de beul het gif dat
hij, tegen een forse betaling, de gefortuneerde ter dood veroordeelden toediende, voordat zij onthoofd
of opgehangen werden.

ZAAL 3 DE BURGEMEESTERSKAMER

Schoorsteenstuk Burgemeesterskamer 1671 vervaardigd door Theodorus Ferreris

Voorgesteld is hoe de wijsheid, de voorzichtigheid en de kracht een op een troon gezeten Romeinse
consul bijstaan. De ondeugden onbezonnenheid, toorn en wankelmoedigheid worden verjaagd. In dit
tafereel wordt in zinnebeeldige vorm een bestuurder voorgesteld, die met hulp van die deugden slechts
dan garant kan staan voor goed bestuur. Dit goede bestuur resulteert in de bloei van de landbouw en
de kunsten en wetenschappen. Twee vrouwenfiguren, rechts op de voorgrond, komen daar het
resultaat van aandragen. Koren, het lichamelijke voedsel en het geestelijke voedsel van de
wetenschappen worden de consul aangeboden. De consul houdt zijn rechterhand aan de pols van
Minerva, de godin van de wijsheid, In zijn linkerhand draagt hij een scepter met oog. Dit is een
symbool voor waakzame rechtvaardigheid.
De schilder Dirck of Theodorus Ferreris (1639-1692) genoot in de tweede helft van de 17e eeuw een
goede reputatie als historieschilder.

ZAAL 4 DE SCHEPENKAMER

Schoorsteenstuk Schepenkamer Jan de Bray, 1676

Het stelt een episode voor uit de geschiedenis van de oudheid. Het verhaal is ontleend aan het werk
van Romeinse auteurs, Aelianus en Valerius Maximus. Zaleucus, tiran van het Zuid-Italiaanse Loca
in de 6e eeuw voor Christus, stond bekend om zijn strenge rechtspraak. Zo stond als straf op
verkrachting dat de dader veroordeeld moest worden tot het uitsteken van zijn beide ogen. Toen zijn
zoon werd aangeklaagd en schuldig bevonden werd aan dit misdrijf, moest Zaleucus als rechter en als
vader vonnis wijzen en toezien hoe aan zijn zoon dit vonnis ten uitvoer werd gelegd. Zaleucus besluit
hierop dat zijn zoon één oog uitgestoken werd en dat hemzelf ook één oog zou worden uitgestoken.
Op het schilderij is voorgesteld hoe het ene oog van de vader wordt uitgestoken door de beul. Achter
de koning staat de verpersoonlijking van Justitia, Rechtvaardigheid, met het zwaard en de weegschaal
in de hand. Zijn zoon is rechts aan zijn voeten neergeknield. Het vonnis wordt ten overstaan van het
volk op een plein ten uitvoer gebracht. De voorstelling dient als voorbeeld en dat clementie tegenover
een schuldig bloedverwant slechts ten koste van de rechter zelf kon gaan.

Pagina's: 1· 2· 3